Nietrudno zauważyć , że Gdańsk nie wykorzystuje potencjału , jaki mogą stanowić relacje miasta i rzeki. Współczesne tendencje rozwoju urbanistyki i architektury wyraźnie integrują tkankę miejską z wodą. Droga do Wolności – planowana , nowoczesna przestrzeń publiczna otwiera nowe możliwości przed Gdańskiem i jego współczesną architekturą. Udostępnienie bulwarów nadrzecznych , wciągnięcie ich do miejskiego organizmu ma szansę być wydarzeniem przełomowym dla gdańskiej przestrzeni miejskiej.
Droga do Wolności z lotu ptaka w kierunku kanału portowego
Przyjęte założenia koncepcyjno-projektowe (autorzy: Maciej Jacaszek, Wojciech Helman, Roland Kwaśny , Piort Karaś, Zuzanna Szmidt)
Zasada ideogramu opiera się na równowadze placów: „S” – jak Solidarność, „s” – jak plac „suchy”, „lądowy” i „W” – jak plac Wisły, „w” – jak plac wodny. Idea honoruje zarówno istniejącą, szlachetną w wyrazie architektonicznym i emocjonalnym przestrzeń publiczną Placu Solidarności i jego kulturowo-patriotyczne znaczenia, oraz tworzy drugi plac, honorujący „wnętrze” stoczni i jej esencjonalny fundament – związanie z rzeką Wisłą, a więc z najbardziej polską z rzek, oraz z morzem – a więc z racjami powstania Gdańska i podstawą jego rozwoju, oraz łącząc to z wolnością podróży po horyzont, wolnością kontaktu z całym światem zawartym w wezwaniu: „płyń po morzach i oceanach świata, sław imię polskiego stoczniowca…”.
Honorujemy w ten sposób rzekę, która nie ma swojego placu w Gdańsku, choć nań zasługuje.
Plac Solidarności jest wyeksponowany z wielu kierunków, zarówno wprost z ulic (Jana z Kolna, Wałów Piastowskich, Łagiewnik, Gazowniczej, ciągu widokowego od ul. Rybaki Górne, wzdłuż budynku „U-botów”, Jaracza, fragmentu Nowej Wałowej), jak również z miejsc górujących nad terenem (Grodzisko, wiadukt kratowy nad torami PKP i estakada Nowej Wałowej nad Jana z Kolna. Sam pomnik jest widoczny z jeszcze większej odległości, także z prześwitów w zabudowie i stanowi punkt identyfikujący Plac i punkt orientacyjny w mieście.
Bardzo silnie jest również eksponowana nadwodna część Drogi do Wolności, zarówno z wnętrza samej Stoczni Cesarskiej, z jej nabrzeża, z nabrzeża Drewnicy, z pirsu wyposażeniowego, z mostu pływającego, z wyspy Ostrów oraz – co łatwo przeoczyć – w największym stopniu z rzeki Wisły. Ekspozycja z rzeki na przywodną część DW ma kąt ok. 180 stopni. Ten czynnik, oraz bardzo silne wyjście w wodę, pirsem i mostem pływającym, a także zespolenie mostem z wyspą, czynią północny kraniec Drogi do Wolności nieomal obowiązkowym i idealnym miejscem na ukształtowanie drugiego placu, obok Placu Solidarności.
Należy zauważyć, że częścią Placu Wisły byłaby sama Wisła. Jest to w przekonaniu autorów bardzo ważny aspekt odwracania Gdańska frontem do rzeki, z której powstał i oddania jego mieszkańcom i gościom jednego z najbardziej unikatowych, rozrzeźbionych fragmentów rzeki.
Dzięki temu miejscu i temu placowi, Gdańsk może się identyfikować z wodą i z Wisłą.
W grę wchodzi tu jeszcze jeden ważny aspekt – przyjęte powszechnie założenie, że otwarta dziś przestrzeń pomiędzy północnym ramieniem DW a istniejącymi i będącymi pod ochroną konserwatorską halami Stoczni Cesarskiej, będzie przeznaczona na „super obiekt” o znaczeniu publicznym. np. nową Operę, nowy Ratusz miasta, lub inny obiekt z funkcją publiczną, np. wielofunkcyjny budynek z terminalem obsługi statków pasażerskich i np. z nowym muzeum Stoczni, połączonym z ekspozycją statku-muzeum „Sołdek” (jako np. oddział Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku).
Przewidywane pojawienie się takiego specjalnego obiektu o silnym publicznym oddziaływaniu, predestynuje go do związania z placem.
Diagnoza stanu projektowego doprowadziła do konieczności przyjęcia szerszej niż zawężona do sztywnych granic opracowania konkursowego, platformy koncepcyjnych rozwiązań projektowych.
Przyjęte rozwiązania wychodzące poza ścisłe granice Placu Solidarności i Drogi do Wolności nie są sprzeczne z warunkami konkursu, przeciwnie, nawiązują do jego istotnych sformułowań. A przede wszystkim są odpowiedzią na diagnozę i dostrzeżone w niej liczne i poważne problemy, a także wyjątkową naturę i potencjał tego miejsca, domagający się odpowiedniego potraktowania.
Rozwiązania te są postulatami koncepcyjnymi. Bez nich także można zrealizować projekt, jednak przeoczone i utracone zostaną liczne ważne i unikalne aspekty miejsca, przez co, w rozumieniu autorów, obniży się jakość rozwiązań i nastąpi ich rozejście się z elementami tożsamości miejsca i zasadą integrującego kształtowania przestrzeni publicznych.
Propozycje rozwiązań przestrzennych koncepcji projektowej:
▪ Wprowadzenie osi widokowej na Plac Solidarności, skierowanej wprost na pomnik Poległych Stoczniowców, z wyspy na Węźle Piastowskim, z odpowiednim zaakcentowaniem. Oś ta powinna łączyć się z możliwością pieszego dojścia na wysepkę i przejścia z niej na Plac.
Istniejący główny ciąg pieszy, wzdłuż budynku Solidarności jest wąski, prowadzi bokiem, poza samym Placem, przez ul. Łagiewniki i wgląd na Plac z tego rejonu jest zasłonięty przez wysoką bryłę budynku mieszkalnego, przez co dojście w rejon Placu pozbawione jest aspektu monumentalnego/honorowego.
W obecnym stanie rzeczy, ze względu na sposób funkcjonowania rejonu skrzyżowania jak i warunków konkursu, nie jest możliwe konkretniejsze rozwiązanie dojścia z wysepki węzła na Plac. Tak więc jest to element postulowany.
▪ Włączenie terenu wokół wysokiej bryły budynku mieszkalnego stojącego w przestrzeni Placu, do jego urządzenia, poprzez odpowiednie ukształtowanie posadzki terenu, co będzie dopełniać amfiteatralny rysunek Placu, dodając mu szlachetności wyrazu. Podobnie działać będzie oś widokowa i dojście z rejonu wyżej opisanej wysepki na węźle Piastowskim.
▪ Osadzenie Placu i Drogi do Wolności (na jej pd części) na prostej i pełnej osi widokowej, dochodzącej do rzeki, poprzez teren Stoczni Cesarskiej. Oś taka, prosta i oczywista, częściowo odwraca niekorzystne złamanie DW, przez co nie ma kontaktu wzrokowego z Placu „S” z Wisłą i historycznie najcenniejszą zabudową wnętrza stoczni. Ten brak osłabia spójność obu części DW oraz wytwarza sztuczną ekspozycję na puste miejsce przy ulicy, przez co nie wykorzystywane są niezwykle cenne elementy kształtowania tożsamości miejsca i integrującego oddziaływania Drogi do Wolności jako przestrzeni publicznej.
▪ Na Placu Wisły, postulowane jest nieprzekraczanie zabudową linii będącej przedłużeniem w głąb placu południowej krawędzi pirsu wyposażeniowego, do miejsca spotkania z zachodnią linią rozgraniczającą DW. Ewentualnie możliwe jest nadwieszenie wyższych partii zabudowy do linii jak w planie miejscowym.
▪ Konsekwencją przyjęcia prostej osi widokowej jest ukształtowanie korytarza, będącego swoistym „ramieniem” Drogi do Wolności, wchodzącego w głąb struktury urbanistycznej Stoczni Cesarskiej.
Ramię to ( o szerokości 14 m) nie konkuruje z głównym ciągiem DW (szerokości 42m), jest mu podporządkowane i dookreśla przestrzeń w okolicy nabrzeża i placu Wisły, podkreślając i otaczając zakładany „super-obiekt” o przeznaczeniu publicznym opisany powyżej. Ramię to może być przesłonięte powyżej parteru, np. galerią łącząca części bryły „super-obiektu”, w sposób uwidoczniony na rysunku koncepcji.
Dzięki takiemu rozwiązaniu następuje wniknięcie przestrzeni wspólnej, otwartej, głębiej w strukturę Stoczni Cesarskiej, przez co następuje poprawa połączeń zwrotnych: łatwiejsza, czytelniejsza dostępność z przestrzeni publicznej w głąb Stoczni i lepsze wyjście spomiędzy budynków Stoczni na przestrzeń publiczną.
[Warunkiem jego zaistnienia jest akceptacja niezabudowywania tego pasa, co może być nietrudne do uzyskania przy akceptowanym założeniu, że na środku terenu znajdzie się publiczny „super-obiekt”; nie jest konieczne uczynienie go formalnym elementem DW, choć byłoby to pełną gwarancją jego odpowiedniego wykonania].
▪ Dzięki takiemu ukształtowaniu wydobyty z nieokreślonego tła zostanie także cenny, będący pod ochroną konserwatorską budynek dawnej Straży Pożarnej i włączony do przestrzeni otwartej, wyeksponowanej na Drogę do Wolności.
W rozwidleniu obu ramion powstanie miejsce na niewielki obiekt o rzucie klina, który może być niezwykle ciekawie ukształtowany, stanowiąc architektoniczną zapowiedź „super-obiektu” za nim, a także może być kontrapunktem dla odsłoniętego historycznego budynku Straży Pożarnej.
Miejsce to, ze względu na rodzaj ukształtowania, podkreśla także i naprowadza na wejście na historyczną ulicę Narzędziowców, równoleżnikową oś widokową i komunikacyjną Stoczni Cesarskiej, łączącą się z Basenem i Placem Cesarskim i cennymi obiektami przy wschodniej stronie granic Stoczni (np. żurawiem półportalowym, dawnym basenem wyposażeniowym i budynkiem w miejscu historycznej gospody „Mleczny Piotr” z punktem przepraw promowych na wyspę Ostrów, wraz z cennym skwerem porośniętym kasztanowcami).
Powyższe propozycje projektowe, będą w opinii autorów sprzyjać i zachęcać użytkowników do korzystania z Drogi do Wolności, a więc przyczynią się do oczekiwanego finalnego sukcesu tej przestrzeni publicznej oraz Młodego Miasta.
Przyjęte rozwiązania nie są sprzeczne z zapisami mpzp.
Ważnym elementem podnoszącym rangę tego miejsca jest próba powrotu do dialogu Sali BHP z budynkiem Dyrekcji Stoczni poprzez powiązanie symetryczne w formie dwóch mini placów. Pierwotnie oba obiekty nie były rozdzielone ulicą, a przestrzeń pomiędzy nimi stała się przestrzenią publicznych zebrań i wieców Solidarności (vide plansza).
Plac Wisły
Zwieńczeniem Drogi do Wolności jest „Plac Wisły”, plac nadwodny.
Woda kojarzy się z bezkresem, nieskończonością, wolnością wyboru ale i konsekwencją tych wyborów. Kojarzy się z odpoczynkiem, sportem, wytchnieniem. To „morze możliwości”. W propozycji projektowej starano się to podkreślić poszerzając zakończenie Drogi do Wolności tak by wytworzyć plac, otwierając się na istniejący pirs i most, przez co plac wychodzi na rzekę, a sama rzeka staje się jego częścią, czego nie ma żaden inny plac w „rzeczno-morskim” Gdańsku. Przy Placu Wisły zlokalizowano także reprezentacyjny „super obiekt”, wyeksponowany zarówno na rzekę, na Plac Wisły i nadwodną promenadę, na samą Drogę do Wolności, ujęty w jej ramiona.
Nad wodą zlokalizowano wiele funkcji rekreacyjnych aktywizujących rzekę i ułatwiających bezpieczny, intuicyjny z nią kontakt: marinę / przystań wodną, platformy dla rekreacji, ogródki kawiarniane, przystanek tramwaju wodnego (regularna komunikacja z Długim Pobrzeżem i Westerplatte, także w ramach ożywiania dróg wodnych Gdańska), scenę muzyczno-widowiskową , pływający taras słoneczny z basenem pływackim, „Sołdkiem” sprowadzonym w miejsce narodzin i pełniącym rolę muzeum, ważnego elementu tożsamości miejsca oraz żywego i aktywnego eksploratorium techniki okrętowej i badawczej.
Wszystko to w połączeniu z dynamiką miejsca, ruchliwością statków , przemieszczaniem się żurawi oraz otwieraniem i zamykaniem się mostu pływającego na Wyspę Ostrów tworzy wręcz nieograniczoną paletę doznań, wrażeń, refleksji.
Projektowane nabrzeże z placem publicznym, platformami pływającymi i nową mariną
